چگونه لکنت زبان دانش آموزان را برطرف کنیم؟
لکنت زبان دانش آموزان: احتمالاً برایتان اتفاق افتاده ست که وارد یک میهمانی شده و متوجه شوید که جورابتان سوراخ است و یکی از انگشتان پا بیرون زده!
چه احساسی به شما دست می‌دهد؟!
احساس می‌کنید همه نگاه‌ها معطوف شما و جورابتان است و مدام تلاش می‌کنید هر طور شده انگشت بیرون زده را بپوشانید!
پای دیگری را روی آن پا قرار دهید.
ممکن است پاهایتان را زیر مبل یا میز پنهان کنید!
تا آخر میهمانی ممکن است تنش و استرسی متوجه شما باشد!
این حالات تنها بخش کوچکی ست که یک دانش‌آموز لکنتی با آن روبه‌روست!
لکنت زبان دانش آموزان
به کلیه تپق‌ها، تکیه‌کلام‌ها، انواع لکنت و امثالهم که روان صحبت کردن را تحت تأثیر قرار می‌دهند به‌اصطلاح تخصصی «ناروانی » یا «لکنت » گفته می‌شود.
لکنت زبان دانش آموزان یک اختلال ثانویه است یعنی به دنبال علتی دیگر ایجاد می‌شود.
هرچند هنوز علت قطعی و مشخصی برای لکنت زبان دانش‌آموزان ارائه نگردیده است اما محققان فاکتورهای ژنتیکی، عوامل محیطی و تجربه‌ی موقعیت‌های استرس‌زا را در شکل‌گیری لکنت زبان دانش آموزان مؤثر می‌دانند.
اختلالات نورولوژی و مربوط به مغز و اعصاب و انواع بیماری‌های عصب‌شناختی،
استرس، مشغله فکری، ترس، عادت و…هرکدام به‌گونه‌ای می‌توانند درصدی از لکنت زبان دانش آموزان را ایجاد کنند.
لکنت زبان دانش‌آموزان ازنظر شدت به سه سطح خفیف، متوسط و شدید یا پیشرفته تقسیم می‌گردد.
احتمال ایجاد لکنت زبان در همه کودکان قبل از سنین دبستان وجود دارد که به آن لکنت طبیعی گفته می‌شود.
عوامل شکل گیری لکنت زبان در دانش آموزان
در شکل‌گیری لکنت طبیعی عوامل مختلفی ذکرشده است که این نوع لکنت معمولاً در بازه‌ی سنی دو تا پنج‌سالگی مشاهده می‌شود.
- گاهی ممکن است کودک ازنظر رشد عقلی و فکری در سطح بالایی بوده و هنوز سیستم گفتار و زبان وی رشد کامل را پیدا نکرده باشد و همین عدم توازن منجر به لکنت شود!
- گاهی کودک شناخت کافی را راجع به محیط اطراف ندارد و فقر خزانه‌ی واژگان ممکن است لکنت را ایجاد کند!
- گاهی در اثر مشاجره، تصادف یا…ممکن است لکنت پدید آید.
- و گاهی هم یک تغییر یا تجربه‌ی جدید، مثلاً نقل‌مکان کردن از محلی به محل دیگر و یا متولد شدن یک خواهر یا برادر جدید.
معمولاً کودکی که بالکنت طبیعی مواجه است از نوع صحبت کردن خودآگاه نیست!
نکته‌ای که اینجا بسیار حائز اهمیت است، پیشگیری از تبدیل لکنت طبیعی به لکنت مزمن و لکنت زبان دانش‌آموزانی است!
اگر کودک متوجه تفاوت و تغییرات صحبت خود با گروه هم‌سالان شود و در این میان بازخوردهای نامناسب از جانب پدر و مادر، مربی و دوستان بگیرد احتمال تبدیل لکنت طبیعی به لکنت پیشرفته تشدید می‌گردد.
چگونه با لکنت زبان دانش آموزان برخورد کنیم؟
- باید شرایطی را فراهم آوریم که دانش‌آموز روی ناروانی گفتار خود متمرکز و حساس نشود!
- یک نظم متعادل و کلی به امور دانش‌آموز بدهید
- نظم در خواب، خوراک، وسایل و اسباب‌بازی‌ها و…شلوغی و بی‌نظمی می‌تواند منجر به تشدید لکنت زبان دانش آموزان گردد.
- مراقب باشید دانش‌آموز حتی‌الامکان در فضاهای تحت تنش، مشاجره، بازی‌های مهیج و خشن قرار نگیرد. مشاجره و اختلاف بین پدر و مادر تأثیر مستقیمی رو شدت لکنت دانش‌آموز دارد. به‌طوری‌که گاهی با اصلاح رفتارهای مشاجره آمیز والدین ناروانی کودک به‌کلی از بین می‌رود.
- مراقب باشید در حضور کودک راجع به نوع صحبت او باکسی مشورت نکنید! حتی در صورت مراجعه به گفتار درمان مراقب باشید کودک متوجه نشود که به چه منظور به گفتار درمان، روانشناس یا…مراجعه کرده‌اید.
- کودکان بسیار باهوش هستند و هرگونه بازخورد حاکی از استرس را به‌سرعت متوجه می‌شوند! وقتی کودک در حال صحبت است هیچ‌گونه بازخوردی به نوع صحبت وی ندهید و کوچک‌ترین استرسی حتی در چهره شما ظاهر نگردد، کاملاً عادی رفتار کنید.
- هرگز صحبت دانش‌آموز را قطع نکنید و به او کمک نکنید جمله خود را کامل کند، ادامه حرف‌هایش را نگویید، به‌عبارت‌دیگر کودک را تحت‌فشار زمانی قرار ندهید بگذارید احساس کند تا آنجا که بخواهد برای بیان گفته‌اش وقت دارد.
- از گفتن چنین عباراتی اجتناب کنید:«یه نفس عمیق بکش بعد صحبت کن »،«اروم باش، بدون استرس حالا حرف بزن »،«سعی کن درست حرف بزنی » و…امثال این عبارات کودک را به سمت تمرکز و حساسیت روی حرف زدنش سوق می‌دهد.
- کودک را سؤال‌پیچ نکنید، او را مجبور نکنید در جمع شعر بخواند، قصه بگوید یا…
- سرعت‌بالای گفتار می‌تواند ناروانی را تشدید کند و منجر به عدم هماهنگی بین تنفس و اندام‌های گویایی گردد! با کودک با طمأنینه، آرام، کشیده و آهنگین صحبت کنید و با این روش برایش کتاب قصه بخوانید.
معمولاً لکنت در سنین پیش از دبستان (لکنت طبیعی) اگر به لکنت شدید مبدل نشده باشد نیاز به مداخله‌ی درمانگر ندارد و با رعایت مواردی که در بالا ذکر شد بهبود خود به خودی حاصل خواهد شد.
و اما مسئله اصلی ازآنجایی شروع می‌شود که لکنت کودک به هر دلیلی شدت یافته و به سنین دبستان می‌کشد.
با هر بار تجربه‌ی موقعیت‌های استرس‌زا احساساتی تلخ در کودک شکل می‌گیرد و ترس از تجربه‌ی مجدد این احساسات کودک را به پیش‌بینی‌های منفی وا‌می‌دارد. ترس از مسخره شدن، ترس از سرزنش شدن، ترس از خراب کردن و…
به‌مرور اعتمادبه‌نفس دانش‌آموز آسیب جدی دیده و دامنه‌ی ارتباطات وی رو به کاهش می‌رود.
دانش‌آموزی که سرشار از استعداد است ولی به دلیل آسیب ارتباطی قادر به پاسخ‌گویی صحیح سؤالات سر کلاس درس نیست، مسلماً نمی‌تواند آن‌طور که باید در مباحث کلاسی شرکت کند و خدا نکند کلاسی بیش از تعداد استاندارد دانش‌آموز داشته باشد که معمولاً در ایران این‌گونه است! از اینجایی دانش‌آموز لکنتی زمان بیشتری نیاز دارد برای بیان گفته‌ی خویش! در این کلاس معلم برای جلوگیری از اتلاف وقت ممکن است کلاً دانش‌آموزان لکنتی را نادیده بگیرد.
ممکن است به این دانش‌آموز برچسب خنگ و تنبل و…زده شود و تجربه‌ی این موقعیت‌ها دانش‌آموز لکنتی را به سمت انزوا، ترک تحصیل و…سوق می‌دهد!
کمکی که یک معلم می‌تواند به دانش‌آموز لکنتی بکند در وهله‌ی اول مرتبط شدن با یک آسیب‌شناس گفتار و زبان (گفتار درمان) است هم برای مشورت گرفتن جهت چگونگی ارتباط با دانش‌آموزان لکنتی و هم‌جهت ارجاع خانواده دانش‌آموز و پیگیری درمان دانش‌آموز.
دانش‌آموزان لکنتی معمولاً پس از چند جلسه بهبودی قابل‌توجهی حتی تا ۱۰۰ درصد خواهند داشت! اما این بهبودی فقط در محیط کلینیک و در حضور درمانگر محسوس است. بهبودی در محیط خارج از کلینیک هم محسوس خواهد بود اما نه به‌اندازه‌ی داخل کلینیک و این به این خاطر است که دانش‌آموز احساس می‌کند تا قبل از این کسی او را درک نمی‌کرده و ازنظر روانی محیطی امن برای بیان حرف‌هایش نداشته و اکنون آن محیط فراهم آمده است.
انتقال این بهبودی به محیط بیرون از کلینیک و جلسه درمانی است سخت‌ترین قسمت کار یک گفتار درمان است.
محیطی که بارها دانش‌آموز سرخورده شده و پراست از خاطره‌ها و تجربیات تلخ!
چون بعد از خانه بیشترین فرکانس ارتباطی دانش‌آموز با محیط مدرسه است معلم می‌تواند نقش بسزایی در انتقال هرچه سریع‌تر بهبودی کودک به محیط بیرون داشته باشد!
معلم مهربان می‌تواند تمرینات کلاسی و پرسش‌های درسی و…را با تمرینات گفتاردرمانی هماهنگ کرده و بسته به خلاقیت خود تکالیف خواسته‌شده از کودک را در قالب تمرینات درمانی ارائه دهد.
